تحقیق آماده اوضاع اجتماعي، اقتصادي و مذهبي عصر عباسيان – 64 برگ وورد قابل ویرایش
تحقیق آماده اوضاع اجتماعي، اقتصادي و مذهبي عصر عباسيان – 64 برگ وورد قابل ویرایش
– پيشينه بازرگانی و تجارت در بین اعراب قبل از اسلام و در صدر اسلام
مکيان به بازرگانی شهره بودند و معروف است که کاروانها تابستان به شام می‌رفتند و زمستان به یمن. تاریخ‌نگاران، پیشه بازرگانی اشراف مکه را متفاوت ذکر کرده‌اند مانند تجارت در برنج، حبوبات، نساجی، شراب، روغن و… . بازرگانی تنها ویژه مردان مکی نبود، بلکه بانوانی همچون حضرت خدیجه(س) همسر پیامبر(ص) و هند دختر عبدالمطلب نیز در آن شرکت داشتند. پس از هجرت، مهاجران، مهارت بازرگانی خود را به مدینه انتقال داده و آنجا را به صورت یک مرکز بازرگانی در آوردند و در مدت کوتاهی توانستند، ثروتهاي فراوانی به دست آورند به طوری که مهارت برخی از آنان از جمله عبدالرحمن بن عوف ضرب‌المثل شد.
معمولاً در تجارت برون‌مرزی تعداد فراوانی سهیم می‌شدند. مثلاً در مورد کاروانی که در بدر، مسلمانان قصد حمله به آن را داشتند گفته شده هیچ خانه‌ای در قریش نبود مگر آنکه در آن سهمی داشت.
صاحبان کالا، همراه با کاروان به حرکت در می‌آمدند. حرکت این کاروانها به صورت گروهی تنظیم می‌شد و برای آن فرمانده و پاسداران و راهنمایان و کارگرانی تعیین مي‌نمودند. معمولاً امنیت مسیر حرکت کاروان به وسیله پیمان‌های سیاسی که میان رؤسای قبايلِ ساکن در راه بازرگانی قرار داشت، تأمین می‌شد. همچنین با دولت‌هایی كه کالا را بدانجا حمل می‌کردند تماس‌هایی برقرار می‌شد. این پیمانها به ایلاف موسوم بوده‌است و روایت شده که نخستین شخصی که ایلاف را به وجود آورد هاشم بوده‌است.
برخی بازرگانان، در کشوری که با آن به تجارت می‌پرداختند شعبه‌های بازرگانی ایجاد کرده بودند.
اهل مکه، به کارهای صرافی و مبادله پول نیز اشتغال داشتند. سکه‌های متداول در مکه از سوی ساسانیان و یمن به صورت نقره و از سوی دولت بیزانس به صورت طلا بود. دینارِ بیزانسی از ارزش ویژه‌ای برخوردار بود، و در تجارت با هند فقط سکه‌های طلای بیزانسی مورد معامله قرار می‌گرفت.
با پیشرفت شهرهای بزرگ اسلامی، نیاز به مواد غذایی، مواد خام صنعتی، وسایل تجملاتی افزایش یافت و چنین وضعی، مردم را بر آن داشت تا از مُدها و سلایق جوامع بیگانه تقلید کرده و سازمانهای نوینی در شیوه بازرگانی و داد و ستد ایجاد نمایند.
نقل و انتقال کالاهای پُر حجم به جز تعدادی از کالاها مانند فلفل و سایر ادویه‌ها، چینی‌آلات و…، به دلیل گرانبها بودن، مقرون به صرفه نبود. برخی تولیدات از جمله تصفیه شکر و قند در پالایشگاه‌های عمده، به میزان وسیعی صورت می‌گرفت.
در دورانهای اولیه اسلام کالاهای تجاری مانند چینی و بلور و ادویه از جنوب و جنوب شرقی آسیا آورده می‌شد و به بنادر خلیج فارس، بصره حمل می‌گردید و از آنجا به نقاط دیگر مانند مصر و قاهره، بغداد، سوریه، قسطنطنیه فرستاده می‌شد. باید در نظر داشت که تمام امور بازرگانی در دست مسلمانان نبود بلکه کالاهایی كه در دریای مدیترانه حمل و نقل می‌شد تجارتشان تا حد زیادی به وسیله کشتیها و تجار اروپایی انجام می‌گرفت.
تجارت از راه زمینی با جنوب و مرکز روسیه و اروپا برقرار و فعال بود البته حمل و نقل از راههای آبی ارزانتر و سالمتر از راههای زمینی بود و داد و ستد از راه‌هاي دور به ویژه پهنه اقیانوس هند منحصر به راههای دریایی بود.
ادريسي (نويسنده سده ششم هجري) گزارش كرده‌است که بسياري از كالاهاي شرقي مانند عاج، مشك، صمغه‌هاي خوشبو، ظروف چيني، فلفل، كافور،…به عدن وارد و از آنجا با كشتي به مناطق دیگر مانند عيذاب و اسوان و اسكندريه برده می‌شد و در آنجا در اختيار تاجران ونيزي و ژنوي قرار مي‌گرفت.
در دوران عباسیان، مراکز سازمانی این راههای دریایی یکی بصره بود در جنوب عراق و دیگری بندر سیراف در خلیج فارس، که هر دو تحت تصرف و کنترل عباسیان بودند. البته در قرن دهم با گسترش و ترقی شهر قاهره ، این مراکز به دریای سرخ منتقل شد.
بازرگانی و داد و ستد با شرق در بصره و سیراف، بیشتر در دست بازرگانان ایرانی، عرب و یهودی بود.
کشتیهای اعراب، کالاها را به غرب هندوستان و نواحی دورتر و حتی چین می‌رساندند. این کشتیها به طرف نواحی جنوبی، مانند جنوب و غرب عربستان و آفریقاي شرقی نیز می‌رفتند.
به جز این راهها، شاهراههایی نیز از بغداد به ایران می‌رفت و از آنجا به آسیای مرکزی و چین.
با گسترش قلمرو مسلمانان محصولات جدیدی مانند برنج، نیشکر، پنبه، هندوانه، بادمجان، مرکبات و لیمو تولید و محصولات گذشته هم فراوانتر شد مثلاً تجار از شام به فارس پارچه و غذا می‌آوردند و از فارس شراب و شمع و… می‌بردند.
انتقال تکنیک و محصولات جدید تا به اسپانیا نیز کشیده شد. مثلاً چرخِ چاه یا ناعوره از سوریه، کانالهای زیر‌زمینی موسوم به قنات از ایران و روشهای جدید تکرر کشت و زرع به عنوان سوغات وارد اسپانیا شد.
