تحقیق آماده بررسی صفات الهی از نگاه سعدی – 150 صفحه وورد قابل ویرایش
«اسماء بر اسماء ذات و اسماء صفات و اسماء افعال تقسیم می¬شوند گرچه همة آنها اسماء ذاتند ولکن به اعتبار ظهور ذات در آنها به نام اسماء ذات نامند و به اعتبار ظهور صفات در آنها، اسماء و صفات نامند و به اعتبار ظهور افعال، اسماء افعال نامند.
اسماء ذات عبارتند از: الله- الرب- الملک- القدوس، السلام، المؤمن، المهیمن، العزیز، الجبار. المتکبر، العظیم، العلیم، الظاهر، الباطن، الاول، الاخر، الکبیر، الجلیل، المجید، الحق، المبین، الواحد، الماجد، الصمد، المتعال و اسماء صفات: الحی، الشکور، القهار، القاهر، المقتدر، القوی، القادر، الکریم و اسماء افعال: المبدأ، المعید، الوکیل، الباعث، المجیب، الواسع، الحسیب، المنیب، الحافظ، المعز، المذل، الحکیم، العدل، اللطیف، المحیی، المیت، الوالی، التواب، المنتقم.
اسماء الهیه صور متمیزة در علم حق اندو این صور متمیزه در ازل فائض شده¬اند و از ذات حق به واسطة فیض اقدس. و آن صور علمیه در مقام تقرر در عین که با تمام توابع و لزوم در عین می¬آیند اعیان نامند و اعیان ثابته نسبت به اسماء ابدان و نسبت به اعیان خارجیه، ارواح و واسطه در ایصال فیض¬اند به اعیان خارجیه.
صوفیه گویند وجود حق را اسماء و صفاتی است که لوازم ذات او است و مراد از اسماء در کلمات آنها، الفاظی مانند عالم و قادر و غیره نیست بلکه مراد آنها از اسماء حق، مثلاً معنی عالم و قادر است همانطور که مراد از صفات اعراض زائده بر ذات نمی¬باشد». (1)
«اسماء الهی در قرآن برخی به معنی نقل شده است کلمة الله غالباً صدمین اسم و گاه نیز اسم اعظم که جامع جمیع اسماء است، خوانده می¬شود.
خداوند به مناسبت نام¬های متفاوتی که از او در قرآن آمده، تفسیرهای متعددی شده است. برخی به صرف ظاهر اسماء دلالت کرده¬اند (ظاهریه، مجسمه) و برخی نیز، مجازهایی در این باب قایل شده¬اند. نزد اندیش-مندان مسلمان، صفات خداوند به دو قسم ثبوتی که دارای ایجابی است مانند علم و قدرت و…. و صفاتی سلبی که دارای معنی سلبی است تقسیم می¬شود. نزد آنها سلب سلب، ایجاب است. بنابراین حقیقت آن ایجاب، کمال می¬باشد زیرا نفی نفی، اثبات است. صفات اضافی زاید که برحق نسبت داده شده مانند خلاقیت و…. از افعال انتزاع یافته¬اند». (2)
اوصاف ذات اقدس باری تعالی همان است که قرآن بر می¬شمارد. «شیخ اجل- سعدی- صفات الهی را در پیچ و خم مسائل فلسفی که باعث سردرگمی شود بیان نمی¬کند بلکه با ساده¬ترین استدلال آن را به تصویر می¬کشد و این باعث روی آوردن عوام به آثار او بویژه گلستان و بوستان شده است.
البته برخی بر او در بیان صفات الهی و پی بردن از اثر به وجود مؤثر خرده گرفته¬اند: «سعدی می¬خواهد از خداشناسی دم زند قصیدة فصیحی (3) می¬سراید که اگر زیبایی الفاظ و حسن تعبیر را از آن بردارند دیگر چیز قابل ذکری باقی نمی¬ماند. خواص ذاتی اشیاء را یک یک بر می¬شمرد و آن را دلیل وجود صانع قرار می¬دهد. این نحوة استدلال ضعیف و عقیم است؛ از اینکه به منکری بگویند: نگاه کن درخت زردآلو چگونه زردالو می¬دهد، گرهی گشوده نمی¬شود و ملحدی ایمان نمی¬آورد». (4) از عده¬ای که استدلال سعدی را عقیم دانسته¬اند باید پرسید کدام شیوه استدلال قوی است؟ به صرف گفتن اینکه این¬ها خواص ذاتی اشیاء است پایة استدلال سست می¬شود؟ این روشی است که در عین برهانی بودن، با فطرت انسان، منطبق و سازگار است و امروز که قلمرو دانش وسعت بی¬سابقه¬ای یافته و آدمی بر بسیاری از علوم و فنون و اسرار جهان آگاهی حاصل کرده است باز راهنمای آدمی به مشرب توحید همین نظم و شور و نوامیس حاکم بر جهان آفرینش است و دانشمندان علوم تجربی باز براساس همین قوانین بر وجود نظم و شعور و اثبات صانع هستی استدلال می¬کنند:
که تواند که دهد میوة رنگین از چوب
یا که داند که برآرد گل صد برگ از خار (5)
چه کسی این خواص متفاوت را به اشیاء داده و مگر نه این است که امروز دانشمندان منصف نیز براساس همین خواص و نظم حاکم بر جهان از ذره تا کهکشان بر وجود صانع استدلال می¬کنند و آن را برهان وجود مدبری حکیم می¬شمارند؟ مگر دیگر مقوله¬های عقلی و فلسفی اگر مروت و انصاف نباشد قابل خدشه و جرح نیست؟ بی¬شک طبیعی¬ترین و محسوس¬ترین دلیل برای عامة مردم بر وجود باری تعالی، توجه به مصنوعات اوست». (6)
