تحقیق آماده مجلس چهارم شورای ملی و دولت – 40 برگ وورد قابل ویرایش
تحقیق آماده مجلس چهارم شورای ملی و دولت – 40 برگ وورد قابل ویرایش
مجلس و دولت:
بررسي كابينههاي مقارن مجلس چهارم شوراي ملي (1302-1300 ه .ش) يكي از مسايل پراهميت محسوب ميشود كه پيرامون وضعيت مجلس مطرح ميگردد. مجلس چهارم در فضاي نسبتاً آرامي شكل گرفت كه مجالس قبل بنا به وجود مشكلات فراوان با فقدان اين فضا مواجه بودند. در واقع مجلس چهارم بعد از سالهاي بحراني 1299-1288 ه. ش شكل گرفت. بنابراين فرصت بيشتري براي بحث و بررسي پيرامون مسايل مختلف از جمله كابينهها را دارا بود. شايان ذكر است كه بسياري از جناح‌بندي‌ها و بحثهاي آنها نيز حول همين موضوع مي‌چرخيد. در اين دوره پنج كابينه شكل گرفت كه به جرات ميتوان گفت كه يكي از عوامل اصلي تنشهاي مجلس محسوب ميشود. تنها كابينهاي كه در اين دوره، تنش خاصي در مجلس ايجاد ننمود، كابينه مشيرالدوله بود. كابينه قوام‌السلطنه از طرف سوسياليستها مورد حمايت قرار نگرفت و كابينه مستوفي الممالك نيز با مخالفت شديد اصلاح طلبان مواجه شد. در اين قسمت هر كدام از كابينههاي مذكور مورد ارزيابي قرار گرفته و سعي ميشود از ديدگاه مجلس به آنها نگريسته شود.
1- كابينه اول قوام‌السلطنه
احمد شاه فرمان رياست وزرايي قوام‌السلطنه را ده روز پس از سقوط سيد ضياءالدين صادر نمود. قوام‌السلطنه با مخابره كردن تلگرافي تقبل فرمان احمد شاه را عليرغم كسالت مزاج خود اعلام نمود. عينالسلطنه با اشاره به لياقت و كفايت قوام‌السلطنه، از اعطاي پست نخستوزيري به وي ابراز خرسندي نمودهاست:« من و جمعي خيلي نگران بوديم، مبادا امثال مشيرالدوله، مستوفيالممالك باز از قبيل سپهسالار و سپهدار رئيسالوزراء شوند، همان‌ها كه هزار دفعه امتحانات نالايقي و ]عدم[فعاليت خود را دادهند، اما پس از آنكه انتخاب اين آدم خبرش رسيد، زياد مسرور شديم، زيرا قوام‌السلطنه شخص با كفايت، فعال، چيز فهم لايقي است. در حكومت خراسان همه عرضه و كفايت خوبي خرج داد. گر طمع را كم كند بيني و بينالله بهتر از او نداشتيم و ميتوان به آتيه اميدوار بود. خصوصاً سن او چندان زياد نيست. دماغ كار كرد. مايل به شهرت و افتخار خود است. قوام‌السلطنه گمان ميكنم، چهل و سه چهار سال داشته باشد، ميگفتند بعضي اخلاق و كارهاي او بهتر از وثوقالدوله است.»
قوامالسطنه كابينه خود را بدين ترتيب معرفي نمود: 1- قوام‌السلطنه رئيس الوزراء وزير داخله 2- محتشمالسلطنه، وزير امور خارجه 3- سردار سپه، وزير جنگ 4- مستشارالدوله: وزير مشاور 5- ممتازالدوله، وزير معارف و اوقاف 6- مصدقالسلطنه، وزير ماليه 7- مشارالسلطنه، وزير پست و تلگراف 8- عميدالسلطنه، وزير عدليه 9- اديبالسلطنه (سميعي)، وزير فوائد عامه و فلاحت و تجارت 10- حكيمالدوله، وزير صحيه و امور خيريه. عينالسلطنه در مطلبي طنزگونه درباره اين كابينه مينويسد: « براي اين كه مملكت خيلي خيلي مريض است. در اين كابينه دو طبيب عضويت دارند: عميدالسلطنه و حكيمالدوله دوره برگشت به ايام گذشته فقط اميدواري خود قوام‌السلطنه است. والا محتشمالسلطنه آن وقت كه چشم داشت چه كرد تا حاليه چشمش معيوب هم هست. مگر اينها بترسند و كاركنند مبادا سيدضياء بيايد و اين دفعه همه را دار بزند.»
