تحقیق آماده حافظ شناسی و حافظ شناسان – 50 برگ وورد قابل ویرایش
تحقیق آماده حافظ شناسی و حافظ شناسان – 50 برگ وورد قابل ویرایش
1-2-4- مقدمه
دربارة حافظ، مشهورترین غزل سرای فارسی، سخن فراوان گفته و نوشته شده است، اما به نظر می رسد این گفته ها و نوشته ها هیچگاه به انتها نرسد. زیرا زندگی، اندیشه و جهان بینی حافظ از یکسو و ابیات و غزلهای دیوانش از سوی دیگر چنان با ابهام و ایهام درآمیخته که کشیدن پرده از جمال حقیقت او را ناممکن ساخته است. محقّقان و حافظ پژوهان بسیاری حتی از زمان حیات خود شاعر دربارة او همچنین تهویل و تفسیر شعر رساله یا مقاله هایی نوشته اند و این سیر تحقیقات تا امروز که بیش از ششصد سال از وفات حافظ می گذرد، همچنان ادامه دارد. برخی معتقدند برای شناخت حافظ ناگزیر از آشنایی با عواملی چون زمان و مکان، اوضاع و احوال سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، دین و مذهب و فلسفه و عرفان عصر او هستیم وگرنه شناخت حافظ و افکار او به خوبی میّسر نمی شود(هروي، 1375، 5).
از این رو به صراحت می توان گفت تحلیل شخصیت و جهان بینی یا ترسیم چهره واقعی حافظ، تنها با مراجعه به یک منبع قابل اعتماد که از وی باقی مانده است، دیوان شعر او، کاری دشوار و شاید هم ناممکن باشد و مهمترین دلیل آن همانگونه که اشاره شد آمیختگی زبان و شعرِ حافظ به ابهام و ایهامی است که سایه بر شعر و زندگی وی انداخته و از دیر باز موجب شده است تا دربارة او و تفسیر شعر نویسندگان و محقّقان به فرضیه و حدس و گمانهای فراوانی متوسّل شوند و همین حدس و گمانها، که در قالب نوشته ارائه شده است، نیز در بوته نقد و انتقاد قرار گرفته، تهدید یا رد شوند و باز این قبول و عدم قبول فرضیه ها، خود منش شکل گیری بسیاری از نوشته ها دربارة این شخصیّت بزرگ ادبیات فارسی شده، به گونه ای که سالها پیش برخی را به نجوای حافظ بس واداشته است(رابینسون، 1393، 78).
2-2-4- مفهوم حافظ شناسی
حافظ‌شناسی به معنای شناخت حافظ و بحث و فحص درباره آراء و افکار و چون و چند هنر او و طبع و نشر آثارش و یا آثاری درباره او، به یک معنی سابقه‌اش به عصر حافظ می‌رسد که خودش به جاذبه عالم‌گیر سخن خویش و روانی آن آگاهی داشته،(یوحنان، 1386، 54).
چنان که می‌گوید:
زبان کلک تو حافظ چه شکر آن گوید که گفته سخنت می‌برند دست به دست
شکر شکن شوند همه طوطیان هند زین قند پارسی که به بنگاله می‌رود
3-2-4- آثاری درباره حافظ
در حافظ‌شناسی قرن اخیر چند منزلگاه مهم دیده می‌شود؛ نخست طبع حافظ قدسی (به سال ۱۳۲۲ ق) و در ادامه طبع علامه قزوینی (به سال ۱۳۲۰)، طبع حافظ شیراز احمد شاملو و تصحیح دیوان حافظ به کوشش پرویز ناتل خانلری. البته طبع دیوان حافظ منحصر به همین‌ها نیست و چند طبع و تصحیح مهم دیگر هم در نیم قرن اخیر انجام گرفته است(هروي، 1375، 5).
در زمینه شناخت و شناساندن حافظ و شخصیت و شعر زمانه او چندین اثر پدید آمده است. یکی حافظ چه می‌گوید (۱۳۱۷) از دکتر احمد هومن که بیشتر نگرش فلسفی داشت. سپس حافظ شیرین سخن (۱۳۱۹) از دکتر محمد معین که به شناسایی حافظ واقعی تاریخی پرداخته بود. اثر دو جلدی دکتر قاسم غنی به نام تاریخ عصر حافظ (۱۳۲۱) و بحث در آثار و افکار و احوال حافظ (۱۳۲۲) یکی از محققانه‌ترین آثاری است که حافظ تاریخی را می‌جوید. نقشی از حافظ (چاپ اول ۱۳۳۶) اثر علی دشتی دارای سبک تازه و نگرش نویی در نقد ادبی بود. حافظ‌شناسی آقای محمدعلی بامداد (چاپ اول ۱۳۳۸) مبتکرانه و مجتهدانه است. فرهنگ اشعار حافظ (۱۳۴۰) نوشته آقای دکتر احمدعلی رجایی از آثار مهم در اصطلاح‌شناسی عرفانی حافظ است. سپس می‌رسیم به یک نقطه عطف؛ به مکتب حافظ (چاپ اول ۱۳۴۴) نوشته آقای دکتر منوچهر مرتضوی که تا به امروز جدی‌ترین و عمیق‌ترین اثر درباره اندیشه و هنر حافظ است. از کوچه رندان دکتر عبدالحسین زرین‌کوب (چاپ اول ۱۱۳۴۹) هم اثر محققانه‌ای است. حافظ و قرآن (۱۳۴۵) اثر مرتضی ضرغام فر و حافظ و موسیقی اثر دکتر حسینعلی ملاح دو اثر اختصاصی درباره یک جنبه از هنر حافظ است. در کوی دوست (۱۳۵۷) نوشته شاهرخ مسکوب و تماشاگه راز (۱۳۵۹) مجموعه دروس استاد شهید مرتضی مطهری دو کتاب جدی دیگر درباره اندیشه حافظ بود(مشکین نژاد، 1386، 44).
4-2-4- شرح‌های حافظ
